Rafaël Sanzio, Portret van paus Leo X met twee kardinalen, 1518-19, Florence-UffiziPaus Leo X kijkt op uit zijn bijbel. Dat hij hierin leest, wekt op zich geen verbazing. Maar het manuscript lijkt ook te verwijzen naar de positie van deze paus.
De eerste Medici-paus
Paus Leo X werd geboren als Giovanni de’ Medici, de zoon van Lorenzo il Magnifico. Hij werd de eerste Medici-paus. Hier is hij afgebeeld met zijn twee neven: links staat kardinaal Giulio de’Medici, de latere paus Clemens VII, en rechts is kardinaal Luigi de Rossi geportretteerd.
Rafaëls schilderij werd naar Florence gestuurd, waar het naar verluid aan het hoofd van de tafel geplaatst werd bij het huwelijk van Lorenzo de’ Medici, de hertog van Urbino. Op die manier kon de verhinderde paus toch nog aanwezig zijn bij het feest.
Leo X en Luther
Alle objecten op tafel verwijzen naar de familie De’ Medici. Daarom wordt het schilderij soms beschouwd als een dynastiek portret. Ook de bijbel was in bezit van de familie: het was een exemplaar van de Hamilton-bijbel, een verlucht manuscript uit de 14e eeuw.
Het portret kan echter ook religieus geïnterpreteerd worden. Tijdens het pontificaat van Leo X spijkerde Luther in 1517 zijn 95 stellingen aan de deur van de slotkapel in Wittenberg. Daarmee begon de reformatie. Een van de overtuigingen was dat de menselijk ziel alleen gered zou kunnen worden door geloof in God. Dit portret lijkt iets anders te impliceren.
Kunsthistorici hebben vastgesteld dat Leo X de pagina van de bijbel omslaat naar de eerste passage uit het Evangelie van Johannes, een verwijzing naar zijn geboortenaam: Giovanni. Daar staat te lezen in Johannes 1: 6: “Er kwam iemand die door God was gezonden; hij heette Johannes. Hij kwam als getuige, om van het licht te getuigen, opdat door hem iedereen zou geloven”. Volgens de paus was het voldoende om hem te geloven en te volgen.