Ontzagwekkend! Daar stond ik dan met mijn 1,84m me enorm klein te voelen. Het was een van de eerste keren dat ik in het Louvre was, waar ik een Lamassu tegen het gigantische lijf liep. Ik kon me toen (en nu nog steeds wel) enorm goed voorstellen dat je met deze poortwachters wel 2x nadenkt om met slechte bedoelingen de stad binnen te wandelen.

Maar wat is een Lamassu nou eigenlijk? En hoe kunt u hem herkennen? U leest het in deze blog.

Wat is een Lamassu?

Lamassu is een beschermende godheid; een wezen dat bestaat uit een dierenlijf met vleugels en een mensenhoofd. Het zijn monumentale poortwachters in het oude Mesopotamië. Ze waren te vinden bij de ingangen van de citadel, waar zich het paleis van de koning en de tempels bevonden. Hun naam komt waarschijnlijk voort uit Lam(m)a, een vrouwelijke godheid. In de Akkadische tijd (3^e millenium voor Christus) wordt de naam vervolgens verbasterd tot Lamassu.  

Pas in de Assyrische tijd ontwikkelt de Lamassu zich tot wat het nu is: een hybride wezen, met meestal een mannenhoofd, inclusief imposante baard. De Lamassu wordt in Engelstalige boeken en artikelen ook wel winged bull, gevleugelde stier, genoemd. Maar naar mijn mening dekt dat de lading niet helemaal. Soms heeft het wezen namelijk het lijf en de poten van een leeuw. En alsof het allemaal nog niet ingewikkeld genoeg was, noemen sommige onderzoekers het wezen dan weer een sfinx.

Uiteraard is deze benaming logisch. Een associatie met de welbekende Egyptische sfinxen is overduidelijk: leeuwen met een mensenhoofd. Denk daarbij aan de beroemde Sfinx op het plateau van Gizeh.

Lamassu van het paleis van Sargon II, Louvre

Lamassu van het paleis van Sargon II, Khorsabad (Irak), 8^e eeuw v.C., 420 cm., Parijs, Louvre (foto: David Monniaux 2013)

De stier met de 5 poten

De  poortwachters dateren uit de tijd van de Assyrische overheersing in Mesopotamië, die plaatsvond tussen ca. de 9^e en de 7^e eeuw voor Christus.

Wat meteen opvalt is de grote mate van detaillering, bijvoorbeeld in de spiraalvormige krulletjes waaruit de baard is opgebouwd. Deze zelfde krulletjes zien we onder de buik om de vacht van het dier weer te geven.

Het meest grappige is het feit dat het wezen 5 poten heeft. Dat ziet u echter pas als u niet recht voor het beeld gaat staan, maar erlangs loopt. En dat is nou precies de manier waarop we dit bijzondere fenomeen moeten duiden. Staat u recht voor de lamassu? Dan ziet u alleen zijn twee voorpoten, en lijkt hij statisch en onverzettelijk. Loopt u langs de zijkant, dan ziet u pas de 5 poten, en is de stier in beweging. Hij wandelt als het ware van u weg. Maar dan nog: waarom niet 4 maar 5 poten? Het is een praktische oplossing om beweging aan te geven. Aan de zijkant zijn de voorpoten vlak achter elkaar afgebeeld, waardoor de achterste vanaf sommige posities niet zichtbaar is.

De verwoesting van de afgod

In 2015 verschenen filmpjes in het nieuws die tot de dag van vandaag op mijn netvlies staan. Ze toonden de afschuwelijke verwoesting van kunstschatten door leden van IS. Sculpturen in onder andere de musea in Bagdad en Mosul, en op de archeologische vindplaats in Nineveh moesten het ontgelden. Onder de beelden die met sloophamers en boren te lijf werden gegaan, bevonden zich ook enkele Lamassus. De reden hiervoor was dat ze beschouwd werden als afgoden die vernield moesten worden.

Gelukkig kunt u nog steeds van deze imposante beelden genieten. Ten eerste zijn er replica’s van sommige sculpturen. Ten tweede zijn er gelukkig nog steeds originele Lamassus die u onder andere in het Louvre en British Museum kunt bewonderen.

Wilt u meer weten over de prachtige en bijzondere schatten uit het oude Mesopotamië en Perzië? Schrijf u dan nu nog in voor het webinar van zaterdag 22 mei om 13.30. Klik hier voor meer informatie en inschrijven